Ecologische voetafdruk - klimaatopwarming
"I used to think that top environmental problems were biodiversity loss, ecosystem collapse and climate change. I thought that thirty years of good science could address these problems. I was wrong. The top environmental problems are selfishness, greed and apathy, and to deal with these we need a cultural and spiritual transformation. And we scientists don't know how to do that." Gus Speth (James Gustave Speth, professor at Vermont Law School, founder and president of the World Resources Institute, administrator of the United Nations Development Programme)
Hoe we op een duurzame manier de planeet en zijn bewoners terug gezond kunnen maken en iedereen tegen 2050 van voldoende voedsel kunnen voorzien. De consumptie van vlees, zuivel , geraffineerde suikers en bewerkt voedsel moet drastisch omlaag en de consumptie van groenten,fruit, peulvruchten en noten moet drastisch omhoog. Daarnaast moet de productie van voedsel duurzamer en efficiënter gebeuren en moet voedselverspilling tegen gegaan worden.
Rapport van The EAT-Lancet Commission on Food, Planet, Health
Dierlijke voedingsmiddelen vervangen door plantaardige producten op basis van volkoren graanproducten, peulvruchten, groenten, noten en zaden heeft een sterke impact op onze watervoetafdruk, ecologische voetafdruk en het klimaat, en dit in positieve zin.
- BROEIKASGASSEN
Of we het nu willen of niet, we kunnen en mogen de klimaatproblematiek niet meer negeren. Het is belangrijk voor de toekomst van onze kinderen, voor de leefbaarheid van onze planeet. De concentratie CO2 in de atmosfeer is nu 40% hoger dan voor de industrialisering. We moeten onze CO2 voetafdruk drastisch inkrimpen. De overheid spoort ons aan om te investeren in zonnepanelen, om meer te kiezen voor groene energie, om een hybride of elektrische auto te kopen. Wat ons van overheidswege niet verteld wordt is welke enorme impact de vleesindustrie heeft op het klimaat. We moeten geld investeren om onze CO2 voetafdruk te doen dalen. Nochtans is het weglaten van dierlijke producten uit je bord één van de 4 meest efficiënte manieren om je eigen broeikasgas uitstoot te beperken, naast het vermijden van vliegtuigreizen, niet (of tenminste minder) met de auto rijden en zorgen voor zo weinig mogelijk nakomelingen. Allemaal zaken die je bovendien veel geld besparen !
"The most effective individual steps to tackle climate change aren't being discussed, July 11, 2017, Institute of Physics"(8)
CO2 blijft 10.000 jaar aanwezig in de atmosfeer. We produceren nu met z'n allen jaarlijks 50 Gigaton CO2. De helft wordt geabsorbeerd door het land en de oceaan. Nog 500 Gigaton te gaan tot we aan een opwarming zitten van +2° ten opzichte van de situatie voor de industriële revolutie. Dit impliceert dat als we zo doorgaan we binnen 20 jaar best totaal geen C02 meer produceren. Als de temperatuur met meer dan 2°C stijgt ten opzichte van het pre-industriële tijdperk kan dat volgens de belangrijkste klimaatwetenschappers ter wereld leiden tot gevaarlijke en zelfs rampzalige veranderingen van het milieu wereldwijd. Daarom is de internationale gemeenschap het erover eens dat de opwarming van de aarde onder de 2°C moet blijven.
Volgens de VN Food & Agriculture Organisation (FAO) is veeteelt verantwoordelijk voor evenveel broeikasgassen (14,5%) als alle vervoer samen (14%).
Methaangas (CH4) ontstaat onder andere bij de afbraak van organische stoffen door bacteriën onder anaerobe (zuurstofloze) omstandigheden. Anaerobe omstandigheden komen veelal in moerasbodems voor. Ook in zuurstofarme grond wordt onder andere door de afbraak van dode plantenwortels methaan gevormd. Bij bosbranden kan methaan ontstaan door verhitting van organische stof. Methaan wordt ook gevormd door de bacteriën in de voormaag (pens) van runderen bij het verteren van het voedsel. Wanneer runderen hun voeding terug halen in de muil komt het methaangas mee vrij.
Het onverteerbare materiaal dat in mest aanwezig is kan ook zorgen voor methaanvorming bij gebruik van het drijfmestsysteem waarbij mest wordt opgeslagen in kelders, in een zuurstofarm milieu.
Methaan is als broeikasgas ongeveer 25 keer zo sterk als koolstofdioxide (CO2) . De levensduur van methaan in de atmosfeer is om en nabij de tien jaar. Methaan is verantwoordelijk voor 19% van de door de mens veroorzaakte klimaatopwarming, distikstofoxide (N20) voor 6%.
Lachgas of distikstofoxide (N20) is een krachtig broeikasgas. De broeikaswerking is circa 300 maal groter dan die van koolstofdioxide. Meststoffen met stikstof dragen bij tot de uitstoot van distikstofoxide. N20 komt vrij bij gebruik van dierlijke mest en kunstmest op het land .
Daarnaast moet ook de CO2 uitstoot in rekening gebracht worden die vrij komt bij het plat branden van regenwoud om plaats te maken voor grasland om runderen te laten grazen en om veevoeder te telen.
Tenslotte zorgt ook het transport van vee voor de uitstoot van CO2.
Dierlijke producten uit je voedingspatroon schrappen zal je CO2 voetafdruk
drastisch doen dalen.
WATERVERBRUIK
De beschikbaarheid van zoet water is geen evidentie, nu niet en in de toekomst nog minder. Ook niet in ons regenrijke klimaat. In België is er per persoon minder water beschikbaar dan in de meeste andere Europese landen. Vooral omwille van de enorme oppervlakten verharde ondergrond en het hoge waterverbruik te wijten aan onze dichte bevolkingsgraad. Bovendien is een groot deel van de oppervlaktewateren en van het ondergronds water sterk vervuild en daardoor niet zomaar beschikbaar.
Het International Water Management Institute berekende dat 1,2 miljard mensen in gebieden met een tekort aan water leven. Dit zijn gebieden waar de watervoorraad (bijna) is uitgeput.
Wereldwijd is ten gevolge van de groeiende vraag naar voedsel en de stijgende levensstandaard het watergebruik sinds het begin van de 20e eeuw met bijna 8 keer toegenomen met vooral een belangrijke stijging sinds 1960.
Meer dan 97 procent van het vloeibare zoet water bevindt zich onder de grond. Grondwater wordt slechts traag aangevuld. Het ondergronds fossiel water, afkomstig van ijskappen die tot tienduizenden jaren geleden zijn gesmolten, bleef tot een halve eeuw geleden onaangeroerd. Deze reserves worden zo goed als niet aangevuld. Nu de technologie het mogelijk maakt worden deze fossiele water reserves meer en meer ontmijnd en raken ze op termijn uitgeput.
Grondwater dat wel hernieuwbaar is, wordt veel sneller opgepompt dan het door neerslag wordt aangevuld. In gebieden met veel menselijke activiteit (verstedelijking, landbouw, industrie) daalt de grondwaterspiegel met 2 tot 10 meter per jaar.
Wereldwijd zijn 1,5 miljard mensen afhankelijk van grondwater voor hun drinkwatervoorziening. Maar de uitputting van ons ondergronds water brengt niet alleen (lokaal) de drinkwatervoorziening in gevaar, maar ook (wereldwijd) de voedselvoorziening.
In China, India en Pakistan eten 400 miljoen mensen voedsel dat wordt gekweekt met niet-duurzaam opgepompt grondwater.
Gebieden zoals Vlaanderen importeren dan weer grote hoeveelheden met grondwater geteeld voedsel uit het buitenland. Alles samen eten een miljard mensen voedsel dat geteeld wordt met water dat straks niet meer bestaat. (9)
De uitputting van grondwatervoorraden draagt daarnaast ook bij aan de zeespiegelstijging doordat opgepompt en gebruikt grondwater uiteindelijk grotendeels afvloeit naar de zee. "De bijdrage van grondwater aan de zeespiegelstijging de komende decennia zal naar verwachting even groot worden als die van smeltende gletsjers en ijskappen buiten Groenland en het Zuidpoolgebied" aldus Yoshihide Wada, verbonden aan de Universiteit Utrecht (10).
De watervoetafdruk (WV) (11) is een maat voor het watergebruik van een
product, gemeten over de hele productieketen. De watervoetafdruk geeft dus een
beeld van de hoeveelheid verborgen water in een product. Een gemiddelde
vleesmaaltijd waarbij geen rekening wordt gehouden met seizoensproducten of
bioproducten heeft snel een watervoetafdruk tussen 2500 en 3000 liter. Een
vleesarme maaltijd met de focus op seizoensgroenten heeft een watervoetafdruk
van ongeveer 1200 - 1500 liter.
Koeien eten al maar minder gras, omdat ze snel vetgemest moeten worden met maïs en andere voedergewassen. Voedergewassen die eigenlijk niet zo gezond zijn voor het spijsverteringsstelsel van de dieren. Koeien vetmesten kost veel water en maakt van rundvlees één van de voedingsstoffen met de hoogste watervoetafdruk. 1 kg rundvlees op je bord heeft uiteindelijk meer dan 15000 liter water gekost om tot het eindproduct te komen: het telen van het veevoeder, het vetmesten van het dier, het slachtproces,...
Enkele voorbeelden van de watervoetafdruk in liter in België:
Ook door te kiezen voor seizoensgebonden producten kan je je watervoetafdruk en ecologische voetafdruk aanzienlijk verlagen. Seizoensgebonden producten zorgen voor een grote energiewinst door korte transportafstanden en doordat ze niet uit verwarmde serres komen. Lokaal voedsel is vaak ook meer seizoensgebonden, verser, minder bewerkt, gezonder, smakelijker en betaalbaarder! Seizoensgroenten en fruit vind je op www.groentekalender.be.
Vooral in de ecologische voetafdruk komt het minder verbruik in energie tot uiting. In de watervoetafdruk is het aspect 'uit eigen streek' minder duidelijk. Wel kun je stellen dat groenten en fruit die werden ingevoerd uit warmere streken (maar die je ook in België kunt telen) meer water verdampen door evapotranspiratie in het Zuiden, waardoor ze waterintensiever zijn in het Zuiden. Bepaalde fruit- en groentesoorten kun je echter alleen in het Zuiden telen. Het is dus een goede keuze om de producten die bij ons groeien te kopen in het seizoen. Hierdoor verkleint onze externe watervoetafdruk.
Hoe meer een product wordt bewerkt, hoe groter de afstand tussen het oorspronkelijke product en de eindgebruiker en hoe meer energie er wordt verbruikt. Geef daarom de voorkeur aan weinig bewerkte voeding zoals volkoren graan. Dat bevat ook nog eens meer voedingsstoffen en vezels. Voor het waterverbruik is dit nog frappanter: van 1 kg ruwe grondstof (bijv. volkoren tarwe) wordt ongeveer 1 kg voltarwebloem gemaakt, wat overeenstemt met een waterverbruik van ca. 1500 l. Nemen we de geraffineerde tarwe (witte bloem) dan is voor 1 kg hiervan 2400 l (40% meer) water nodig.
- LANDBOUWOPPERVLAKTE
Dieren nemen (ook letterlijk) heel wat plaats in en hebben bergen plantaardig voedsel nodig dat ze omzetten in vlees, melk en eieren. Die omzetting is verre van efficiënt: er is 7 kg plantaardig eiwit nodig voor de productie van 1 kg dierlijk eiwit. De overige 6 kg wordt gebruikt voor de stofwisseling van de dieren, wordt omgezet in niet eetbaar bot en kraakbeen, gaat verloren in de mest.
De voedselconversie bij rundsvlees bedraagt 6.5 kg consumptievlees voor 100kg diervoeder, bij het varken is dit 16.5 kg consumptievlees voor 100kg diervoeder, bij insecten levert 100kg diervoeder uiteindelijk 54kg consumptievlees op.
De intensieve veehouderij draait op krachtvoer: granen, sojaschroot, maïs, maniok, vismeel en restproducten uit de voedingsindustrie. Meer dan zestig procent van de totale productie van granen, maïs en gerst wereldwijd wordt gebruikt voor veevoer. Jaarlijks komt dat neer op een productie van 670 miljoen ton graan, waarvan meer dan de helft bestemd is voor de industrielanden, die slechts een vijfde van de wereldbevolking vertegenwoordigen.
Alle maïs die de 25 EU-lidstaten in 2004 produceerden, was uitsluitend voor veevoer bestemd. Hiervoor was een oppervlakte van 6,5 miljoen hectaren nodig, wat nog ruim onvoldoende is om in eigen behoeften te voorzien. Nederland legt beslag op vier maal zijn eigen oppervlakte om zijn veestapel te onderhouden. Jaarlijks importeert België uit Afrika 1.320.000 ton maniok. In 2005 importeerde Europa 39 miljoen ton soja, vooral uit Brazilië. Tonnen granen en miljoenen hectaren in productie gebrachte grond zijn vandaag bestemd voor veevoer. In totaal neemt de teelt van dieren en de productie van voeder 78 procent van de landbouwgrond in beslag.
Oerwouden, waardevolle biodiversiteit en kleine boeren in ontwikkelingslanden moeten plaats maken voor immense weilanden, monoculturen en agro-industrie. De voedselproductie voor de lokale markten is hier meestal het eerste slachtoffer van.(12)
Jaarlijks worden 17 miljoen hectaren regenwoud vernietigd en deze oppervlakte neemt nog toe. In het Amazone gebied wordt 88% van deze oppervlakte gebruikt voor het grazen van vee, in Costa Rica en Panama is dit 70% .
Als we de vruchtbare aardoppervlakte gelijk verdelen over alle aardbewoners, dan heeft iedereen recht op 1,8 ha per jaar. Maar vandaag verbruikt de mens gemiddeld 2,7 ha per jaar. En dat verbruik is lang niet gelijk verdeeld. De ecologische voetafdruk van een gemiddelde Belg bedraagt 8 ha. Een Noord-Amerikaan verbruikt meer dan 9 ha. Een gemiddelde Afrikaan verbruikt daarentegen maar 1,4 ha per jaar. Als alle mensen op aarde zouden consumeren zoals wij in Europa, dan hebben we meer dan twee planeten nodig om aan onze behoeften te voldoen.
Voeding neemt 20 procent van de voetafdruk voor zijn rekening. De helft daarvan staat voor de consumptie van vlees of vis. Eén kilo vlees weegt in onze voetafdruk 10 keer zwaarder door dan één kilo groenten. Een gemiddelde vegetariër heeft jaarlijks 180 kilo graan nodig, voor een vleeseter is dat 930 kilo graan, met het bijhorende landbeslag en watergebruik. Voor dierlijke voedselbronnen is minstens tien maal meer energie nodig dan voor plantaardig voedsel.
Het landverbruik om een omnivoor te voeden gedurende één jaar is 18 keer groter dan iemand die volledig plantaardig (veganistisch) eet, voor een vegetariër is de oppervlakte 3 maal groter dan een veganist
Voedsel wordt niet alleen gekweekt, het heeft voor het op ons bord terechtkomt vaak een hele reeks energieverslindende behandelingen ondergaan (voor verpakking, bewaring, transport ...). (13)
Op https://www.voedingscentrum.nl/voedselafdruk kan je aan de hand van 15 vragen je voedselafdruk berekenen.
- EUTROFIËRING
Eutrofiëring is het verschijnsel dat zorgt voor een sterke groei en vermeerdering van bepaalde soorten door toevoer van een overmaat aan voedingsstoffen waarbij meestal de soortenrijkheid of biodiversiteit sterk afneemt. Door het uitspoelen van mest en kunstmest uit de agrarische industrie komen stikstof en fosfaat terecht in waterlopen, ze worden afgevoerd naar zee en zorgen in de kustgebieden voor een sterke algenbloei. Wanneer die algen afsterven zinken ze naar de bodem van de zee, worden verteerd door bacteriën waarbij zuurstof uit het water wordt onttrokken. In deze wateren kan geen vis meer leven. Daarnaast speelt ook de klimaatverandering een belangrijke rol in de toename van het aantal dode zones in de open oceaan, omdat warmer water minder zuurstof kan vasthouden. Het aantal dode zones in de oceanen, plekken waar er geen of nauwelijks nog zuurstof in het water zit, blijft snel stijgen en is verviervoudigd in de laatste 50 jaar. Om een verdere achteruitgang van de waterkwaliteit te vermijden, moet de mens zowel de vervuiling, vooral door meststoffen, als de opwarming van de aarde aanpakken.
De rode zones zijn kustgebieden waar door de mens geloosde voedingsstoffen geleid hebben tot een zuurstofgehalte lager dan 2 mg/liter. De gebieden in volle zee in de verschillende tinten blauw zijn gebieden waar het minimum zuurstofgehalte op 300m diepte schommelt tussen 1,9 en 0,07 mg/liter.(14) D.Breitburg et al. in Science 5 jan 2018
- OCEAANVERZURING
Oceaanverzuring is de benaming voor het verschijnsel dat de pH-waarde van het zeewater op aarde steeds lager wordt als gevolg van een grotere opname van door mensen geproduceerde koolstofdioxide (CO2) uit de atmosfeer.
Ongeveer een kwart van alle koolstofdioxide in de atmosfeer komt uiteindelijk in zee terecht, waar het wordt omgevormd tot H2CO3 of koolzuur. Tussen 1751 en 1994 is de gemiddelde pH van het zeewater gedaald van 8,25 naar 8,14. Deze alsmaar toenemende verzuring vormt een bedreiging voor de voedselketens die verbonden zijn met de oceanen.
Menselijke activiteiten zoals de verbranding van fossiele brandstoffen en het bodemgebruik hebben geleid tot een grotere uitstoot van CO2 in de atmosfeer. Ongeveer 45% van deze extra CO2 blijft daar, de rest wordt grotendeels door de oceanen opgenomen. Een klein deel wordt opgenomen door planten.
De verzuring begon zichtbaar op te treden sinds het begin van de industriële revolutie. Tegen 2100 zal de pH van de oceanen met gemiddeld 0,3 tot 0,5 gedaald zijn. De impact zal verschillen per regio en ecosysteem en het sterkst zijn bij koraalriffen en in de Zuidelijke Oceaan. Dat is een verzuringsgraad die 100 keer zo hoog ligt als wat in de afgelopen 20 miljoen jaar op natuurlijke wijze heeft plaatsgevonden.
De oceaanverzuring zal in eerste instantie een negatieve invloed hebben op calcificerende organismen, zoals koralen, coccolithoforen, foraminifera, kreeftachtigen en weekdieren. Deze spelen een belangrijke rol in veel voedselketens. Ze hebben allemaal materiaal in zich gemaakt van calciumcarbonaat, wat oplost indien de zuurgraad toeneemt. Onderzoek wijst uit dat bijvoorbeeld schelpen oplossen als gevolg van een verhoogde hoeveelheid CO2. Ook heeft onderzoek aangetoond dat de larven van bijvoorbeeld slangsterren bij een pH-afname van 0,4 vrijwel zeker niet meer kunnen overleven. Een afname van het aantal Coccolithoforen zal bijdragen aan een grotere klimaatverandering en een versterking van het broeikaseffect. Andere mogelijke gevolgen zijn toename van de hoeveelheid koolstofdioxide in bloed en andere lichaamsvochten van organismen, wat een negatieve invloed zal hebben op voedselproductie.
Conceptual diagram comparing the state of carbonates in the oceans under the lower-acid conditions of the late 1800s with the higher-acid conditions expected for the year 2100. Encyclopædia Britannica, Inc. (15)
- OVERBEVISSING
De visserij heeft zich de afgelopen decennia enorm ontwikkeld. Netten zijn groter geworden en worden aan elkaar gekoppeld tot kilometers lengte. Radars en satellieten kunnen scholen vis steeds makkelijker traceren. Wereldwijd wordt ongeveer 85 procent van de commerciële vissoorten maximaal bevist of zelfs overbevist. Dat laatste betekent dat er meer vis uit de zee wordt gehaald, dan erbij komt en er bepaalde vissoorten bedreigd worden.
Bijvangst is een groot probleem in de visserij. Behalve de vis die de vissers willen vangen, komen er ook veel andere zeedieren in de netten terecht. Zo sterven jaarlijks miljoenen haaien, schildpadden en zeevogels als bijvangst.
90% van de grote predatoren zoals tonijn en zwaardvis zijn tussen 1955 en 2000 verdwenen uit de oceaan.
Als we zo doorgaan zwemt er tegen 2050-2060 geen commerciële vis meer in de zee.
Er wordt steeds meer vis gekweekt (aquacultuur). Meer dan 50% van het totale visaanbod in de wereld is ondertussen afkomstig uit viskwekerijen. Men kweekt zalm, forel, zeebaars, zeebrasem, kabeljauw, heilbot, cobia, paling, meerval, tilapia , claresse.
De vis in een kwekerij krijgt eiwitrijk voedsel. Dat bestaat uit vismeel afkomstig van de industrievisserij. Om één ton zalm te produceren moet 3,3 ton zandspiering en sprot tot vismeel worden verwerkt. Hoewel dit geen consumptievissen zijn, vormen ze wel een belangrijke schakel in de voedselketen in zee en wordt het idee dat viskweek de druk op de visbestanden zou verlichten zo toch wel dubieus. In 2003 werd een derde van de 96 miljoen ton vis die jaarlijks werd gevangen gebruikt voor de productie van visvoer. Tegenwoordig wordt krill vaak gebruikt als alternatief voor de vis in het voer, maar dit kleine garnaaltje dat hiervoor in grote hoeveelheden wordt gevangen in het koude water rond de Zuidpool, is ook één van de voornaamste voedselbronnen voor de walvis. Wanneer er steeds meer krill gebruikt wordt, zal dit uiteindelijk gevolgen hebben voor het walvisbestand.
Onderzoekers van de Stanford Universiteit in Californië waarschuwden in 2000 dat het kweken van vis in gevangenschap een gevaar voor de wereldvoorraad vis is. De oceanen worden namelijk leeggevist om de vleesetende exemplaren in kweeksystemen te voeden. De onderzoekers raden daarom aan dat er gezocht moet worden naar commerciële vissoorten die alleen planten eten. Een andere oplossing is vissen sowieso een vegetarische dieet te geven. Volgens RIVO (nu IMARES) kan kabeljauw heel goed groeien op een dieet van lijnzaadolie en soja. 'Vegetarische vis' bevatten minder gezonde vetzuren dan visetende vis, maar het blijft nog gezonder dan vlees, volgens een toenmalige RIVO onderzoeker.
Bij de teelt van vis worden vaak diergeneesmiddelen (antibiotica, pesticiden tegen zalmluis...) ingezet om de dicht opeengepakte vissen gezond te houden. Resten van deze medicijnen kunnen in de vis achterblijven en worden dus geconsumeerd, de rest van de geneesmiddelen komt in het zeemilieu terecht.
Een ander nadeel, zo is gebleken uit onderzoek in Noorwegen, zijn de emissies van nutriënten afkomstig uit de uitwerpselen van de vis. In 2000 zijn de 800 viskwekerijen in dit land de grootste bron van fosfaten en de op een na grootste van stikstof. Ter vergelijking: de Noorse zalmindustrie produceert even veel stikstof als er in het onbehandeld rioolwater van 3,9 miljoen mensen zit. Deze emissies zorgen voor eutrofiëring en grootschalige algenbloei voor de kust.
Ook kunnen visziekten overgedragen worden van ontsnapte kweekvis naar wilde exemplaren. Er wordt geschat dat tienduizenden kweekzalmen jaarlijks ontsnappen. Minstens de helft van de wilde zalm die in aanraking komt met gekweekte soortgenoten, sterft.
Ontsnapte kweekzalmen kruisen met wilde zalmen. De kweekzalm, en in mindere mate de kruising, mist het vermogen om terug te kunnen keren van zee naar de rivier om te paaien. Uiteindelijk zal dit de overlevingskans van de wilde zalm verminderen. In Noorwegen is uit onderzoek in 2003 gebleken dat één op de vier in het wild gevangen zalmen ontsnapt zijn uit een kweekbak.
Een ontwikkeling in de visteelt is genetische manipulatie.
Sinds 2017 kan men in Canada genetisch gemanipuleerde zalm eten van de Amerikaanse producent AquaBounty, met DNA afkomstig van twee andere vissoorten. De zalm groeit sneller en wordt groter dan normale kweekzalmen. Een gen van de puitaal is ingebouwd dat de aanmaak van antivries-eiwitten regelt. Verder wordt een groeihormoon-gen van een verwante zalmsoort gebruikt. Door deze genen met elkaar te koppelen groeit de zalm het hele jaar door. In de winter groeien zalmen namelijk amper, waardoor het bij niet gemanipuleerde zalmen drie jaar duurt voor ze geschikt zijn voor consumptie. Dat is bij gemanipuleerde zalmen al na anderhalf jaar het geval.
Nieuwe experimenten richten zich op de kleur van gekweekte zalm. Kweekzalmen hebben namelijk niet de roze kleur die de wilde zalmen bezitten. Deze kleur krijgen ze door het eten van garnalen die in kwekerijen niet beschikbaar zijn. Door het inbouwen van een kleurgen zal dat in de toekomst misschien wel mogelijk worden. Ook is men op zoek naar genen om vissen meer ziekteresistent te maken. Aan andere vissen zoals heilbot, bot, tilapia en forel wordt nog gesleuteld. (17)
Samengevat bespaart iemand die volledig plantaardig eet dagelijks 4163 liter water, 9 kilo C02 equivalent, 2.78m2 ontbost land en 20.4 kg graan.
Referenties:
8. https://phys.org/news/2017-07-effective-individual-tackle-climate-discussed.html
https://www.milieucentraal.nl/milieubewust-eten/vlees-vis-of-vega/
9. https://www.lowtechmagazine.be/2007/09/fossiel-water-r.html
10. Y. Wada, L.P.H. van Beek, F.C.S. Weiland, B.F. Chao, Y.H. Wu, and M.F.P. Bierkens (2012), Past and future contribution of global groundwater depletion to sea-level rise, Geophysical Research Letter, 39, L09402, doi:10.1029/2012GL051230.)
11. www.watervoetafdruk.be
12.https://www.mo.be/artikel/eet-minder-vlees
13. https://www.watervoetafdruk.be/sites/default/files/brochure_watervoetafdruk_2011.pdf
14. https://science.sciencemag.org/content/359/6371/eaam7240 Declining oxygen in the global ocean and coastal waters, Denise Breitburg1,*, Lisa A. Levin2, Andreas Oschlies3, Marilaure Grégoire4, Francisco P. Chavez5, Daniel J. Conley6, Véroni
15. https://www.britannica.com/science/ocean-acidification
16. https://nl.wikipedia.org
17. https://www.vliz.be/vleet/content-vleet.php?language=0&id=4251&item=Viskwekerij
*Klaar met alle meningen over klimaatverandering? Dit zijn de feiten
* Al etend redden we de wereld, of maken we haar kapot?
Resultaten afkomstig van meer dan 38.700 landbouwbedrijven uit 119 landen komen tot een robuuste conclusie: als we de huidige milieu- en klimaatuitdagingen het hoofd willen bieden, moeten we overstappen naar een meer plantaardig voedingspatroon.
26% van de broeikasgasuitstoot, 32% van alle verzuring en 78% van alle overbemesting is rechtstreeks gelinkt aan voedsel.
Het meest milieuvriendelijke stuk vlees heeft nog steeds zes keer de impact van plantaardige eiwitten en gebruikt 36 keer zoveel land. De efficiëntst geproduceerde koemelk heeft nog steeds dubbel zoveel impact als sojamelk.
Dierlijke producten staan in voor 18% van onze dagelijkse calorie-inname. Maar daartegenover zijn ze verantwoordelijk voor 58% van de broeikasgassen, 57% van de watervervuiling, 56% van de luchtvervuiling en 83% van het landgebruik binnen de landbouw.
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/al-etend-redden-we-de-wereld-maken-we-haar-kapot
"Reducing food's environmental impacts through producers and consumers "
https://science.sciencemag.org/content/360/6392/987
*Gekoppelde steun voor dierlijke sector knaagt aan klimaatdoelstellingen :
"Gefinancierde uitstoot:
Het huidige Europese beleid kent twee financieringsmechanismen: directe betalingen en gekoppelde steun. Het systeem van directe betalingen geeft aan de landbouwer een subsidie per hectare land, onafhankelijk van wat er op dat land wordt geproduceerd. De gekoppelde steun is een ondersteuning van specifieke sectoren. In de hele EU bedraagt de gekoppelde steun meer dan 4 miljard euro per jaar. 73% van deze subsidies gaat naar het ondersteunen van herkauwers, voornamelijk runderen. In Vlaanderen is dat zelf 100%. Het zijn net deze dieren die het meeste verantwoordelijk zijn voor de broeikasgasuitstoot. Zo wordt de sector die de hoogste vervuiling met zich meebrengt, extra ondersteund. "
https://www.agrifood.se/Files/AgriFood_WP20183.pdf
*La planète est-elle (vraiment) foutue ?
*Nic Balthazar over de alarmerende toestand van ons klimaat. KLIMAATBETOOG
https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/klimaatbetoog/2019/klimaatbetoog-s2019/
*How fast are the oceans warming? The fairly steady rise in OHC shows that the planet is clearly warming. The prospects for much higher OHC, sea level, and sea-surface temperatures should be of concern given the abundant evidence of effects on storms, hurricanes, and the hydrological cycle, including extreme precipitation events . The need to slow or stop the rates of climate change and prepare for the expected impacts is increasingly evident.
https://science.sciencemag.org/content/363/6423/128
* Antarctica Is Now Rapidly Melting All Over, Including Parts We Thought Were Safe
*Groene elektriciteit kampt met grondstoffencrisis: "De Zweedse Nora Kärrmijn zou in haar eentje de Europese vraag naar zeldzame aarden voor de komende vijftig jaar kunnen dekken. Een petitie met 45.000 handtekeningen stak - voorlopig - een stokje voor de ontginning. 'In West-Europa willen we schone technologie, maar we willen niet dat de metalen die daarvoor nodig zijn hier worden ontgonnen', zegt Jones. 'Laat ze dat maar in China of Congo doen. Zo wentelen we de milieu-impact af op het Zuiden. Sta mij toe dat hypocriet te noemen.'
Volgens Jones moet het anders, en snel. 'Als we de overgang naar een klimaatvriendelijke economie serieus nemen en minder afhankelijk willen zijn van de rest van de wereld, hebben we dingend nood aan beleid dat inzet op maximaal recyclen van kritieke metalen én verantwoorde mijnbouw in Europa."
https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/groene-elektriciteit-kampt-met-grondstoffencrisis
* De jacht op lithium is geopend. Wie betaalt de "groene" rekening van de elektrische auto?
https://www.mo.be/analyse/wie-betaalt-de-groene-rekening-van-de-elektrische-auto
* Gezond eten voor jezelf en de planeet doe je zo
De link naar het wetenschappelijk artikel van Prof. Walter Willett MD (Harvard T.H. Chan School of Public Health) en Prof. Johan Rockström PhD Potsdam Institute for Climate Impact Research & Stockholm Resilience Centre
* Life on Earth is Dying. Thousands of Species Cease to Exist. Homo Sapiens is the Cause
https://www.globalresearch.ca/life-on-earth-is-dying-thousands-of-species-cease-to-exist/5561829
* Overweldigd door de negatieve gevolgen van klimaatverandering? Dit kan je zelf doen
* Creëer je eigen scenario voor een koolstofarme maatschappij tegen 2050
https://webtool.my2050.be/index.html?levers=1111211111111/nl
* Avoiding meat and dairy is 'single biggest way' to reduce your impact on Earth
* Climate change: Which vegan milk is best?
* Oxford studie "Reducing food's environmental impacts through producers and consumers" (Authors: J. Poore, T. Nemecek": Most strikingly, impacts of the lowest-impact animal products typically exceed those of vegetable substitutes, providing new evidence for the importance of dietary change. Communicating average product impacts to consumers enables dietary change and should be pursued. Though dietary change is realistic for any individual, widespread behavioral change will be hard to achieve in the narrow timeframe remaining to limit global warming and prevent further, irreversible biodiversity loss."
* Mammals cannot evolve fast enough to escape current extinction crisis
* Feeding 10 billion people by 2050 within planetary limits may be achievable
https://www.eurekalert.org/pub_releases/2018-10/src-f1b100518.php
* UN Says Climate Genocide Is Coming. It's Actually Worse Than That.
*Tackling the world's most urgent problem: meat
https://www.unenvironment.org/news-and-stories/story/tackling-worlds-most-urgent-problem-meat
*Topwetenschappers: 'Bos is beste technologie om klimaat te regelen'
* Met deze 5 doelstellingen kunnen we 9,8 miljard mensen voeden en de planeet redden
*Is nuclear power a global warming solution?